Quá nhiều đờm trong cổ họng là căn bệnh thường gặp ở mọi lứa tuổi nhưng nhiều hơn cả vẫn là ở nhóm trung cao tuổi. Đờm là chất dịch đậm đặc, kết dính bịt kín lỗ mũi, cổ họng gây khó thở. Đây cũng là dấu hiệu cho thấy hệ thống miễn dịch làm việc tốt để kháng viêm. Tuy nhiên, nếu nặng và có quá nhiều đờm lại là dấu hiệu của nhiều loại bệnh, nhất là cảm cúm, cảm lạnh gây đau nhức, khó chịu cho con người.

Xem thêm > Tại sao cơ thể ra đờm liên tục

Đoán bệnh qua chất đờm

Khi đường hô hấp có bệnh hoặc vào các thời kỳ khác nhau của bệnh, đờm sẽ thay đổi cả về số lượng, màu sắc, độ đặc loãng và mùi vị. Nếu quan sát kỹ sự thay đổi đó, ta có thể nhận biết được bệnh.

Bình thường, người ta không ho ra đờm, nếu có thì phần nhiều được ho khạc ra vào buổi sáng. Đờm của người khỏe mạnh thường ít, trong, bóng nhẫy, chứng tỏ sự trao đổi chất của tổ chức phổi và tổ chức niêm mạc khí quản diễn ra bình thường.

Tính chất và trạng thái của đờm

- Đờm có mủ và những sợi máu, tia máu:

+ Sáng sớm ngủ dậy nếu khạc đờm có sợi máu hoặc cục máu nhỏ thì hãy cảnh giác với bệnh ung thư vòm họng.

+ Đờm lẫn máu trong thời gian dài, kèm đau ngực, mệt mỏi, sụt cân: Có thể là ung thư khí quản.

+ Đờm dính những tia máu tươi: Lao phổi, giãn khí-phế quản, cũng có thể là viêm họng.

+ Đờm có máu màu đen: Thường thấy trong các bệnh tắc nghẽn ở phổi.

+ Đờm dạng bọt lẫn máu: Phù phổi cấp.

- Đờm có chất nhầy không màu hoặc trong suốt, màu trắng nhạt: Thường thấy ở bệnh viêm nhiễm cấp tính đường hô hấp, viêm nhánh khí quản cấp tính, viêm phổi thời kỳ đầu, viêm khí quản mạn tính. Đờm thường nhiều, tương đối dính và có sủi bọt.

- Đờm có mủ nhầy dưới dạng cục nhỏ màu vàng: Thấy nhiều ở bệnh cảm cúm, viêm khí quản-phổi vào thời kỳ bắt đầu hồi phục.

- Đờm ở dạng nước sền sệt, sủi bọt, trong suốt, loãng: Thấy nhiều ở bệnh giãn nhánh khí quản, lượng đờm nhiều và dễ long.

Màu sắc của đờm

- Màu trắng: Có thể thấy trong bệnh viêm nhánh phế quản hoặc viêm phổi, thường do cầu khuẩn gây nên.

- Màu vàng hoặc vàng lục: Viêm phế quản, phổi, đã có bội nhiễm.

- Màu đỏ hoặc nâu đỏ: Chứng tỏ trong đờm có máu hoặc có chất hemoglobin.

- Màu hồng: Thường gặp trong phù phổi cấp. Nguyên nhân thường do các bệnh tim mạch, cao huyết áp, do truyền một lượng dịch quá lớn và nhanh gây tăng áp lực mao mạch ở phổi và dẫn đến phù phổi cấp. Bệnh nhân thường ho ra nhiều đờm có bọt màu hồng. Đó là một tình trạng "chết đuối trên cạn" cần phải cấp cứu kịp thời, nếu không sẽ nguy hiểm đến tính mạng.

- Màu chocolate: Thường gặp trong vỡ áp xe gan do amip. Ổ apxe này có thể thông với các nhánh khí phế quản-phổi, gây khạc đờm màu chocolate. Bệnh nhân có thể bị biến chứng áp xe phổi.

Số lượng đờm

- Dịch đờm nhiều hơn bình thường một chút: Có thể thấy ở bệnh viêm đường hô hấp cấp, viêm phổi thời kỳ đầu.

- Dịch đờm từ nhiều bỗng nhiên giảm nhưng tình trạng cơ thể xấu đi (sốt cao, mệt mỏi, khó chịu hơn trước): Có thể do tắc nghẽn nhánh khí-phế quản, làm đờm không dẫn lưu được ra bên ngoài. Trong trường hợp này, bệnh nhân phải kiểm tra, làm rõ nguyên nhân và tăng cường dẫn lưu đờm. Không được dùng kháng sinh bừa bãi hoặc thay thế kháng sinh, dẫn đến tình trạng kháng thuốc, gây khó khăn cho việc điều trị.

Nguyên nhân

Dị ứng: một trong những nguyên nhân phổ biến nhất đối với bệnh có quá nhiều đờm trong cổ họng là do dị ứng phấn hoa, khói, ô nhiễm và thậm chí cả thực phẩm, chẳng hạn như những người không dung nạp lactose. Tất cả các nguyên nhân trên đều có thể gây bài tiết nhiều chất nhầy từ các màng nhầy. Những người quá nhạy cảm với khói thuốc, khói và các loại, hay khí độc nên tránh tiếp xúc với các môi chất gây bệnh. Khi đi ra ngoài, nên mang khẩu trang che mũi, miệng để hạn chế tiếp xúc môi chất độc hại.

Tránh xa thuốc lá

Hút thuốc: một trong những nguyên nhân chính tạo bệnh có quá nhiều đờm trong cổ họng cũng như đờm trong mũi. Hút thuốc kéo dài có thể gây viêm màng nhầy và làm tăng sản xuất đờn trong mũi và cổ họng. Ngoài ra, nếu vừa hút thuốc lại nghiện rượu và các loại thực phẩm chứa caffeine cũng có thể làm cho bệnh tình thêm trầm trọng.

Phản ứng thực phẩm: bệnh có quá nhiều đờm trong cổ họng còn do nguyên nhân ăn phải một số loại thực phẩm có thể gây phản ứng, nhất là vào giai đoạn đầu mùa cúm. Rất đa dạng như sữa và các sản phẩm đi từ sữa trứng, các sản phẩm từ lúa mì và ngũ cốc cũng có thể làm cho bệnh nhiều đờm trong cổ họng thêm trầm trọng.

Nhiễm trùng: nhiễm trùng xoang, viêm xoang là những căn bệnh gây tăng tiết nhiều chất nhầy, thực ra đây là cơ chế kháng viêm bởi chất nhầy giúp chống vi khuẩn xâm nhập nhưng có quá nhiều đờm lại là dấu hiệu của nhiễm trùng.

Do virút: nhiễm virút được xem là một trong những nguyên nhân quan trọng phát sinh bệnh có quá nhiều đờm trong cổ họng, như: virút gây bệnh sởi, ho gà, thủy đậu và bạch cầu đơn nhân.

Vấn đề sinh lý: bệnh có quá nhiều đờm trong cổ họng còn có yếu tố về sinh lý, chức năng sinh lý của mũi và cổ họng bị suy yếu làm cho đờm bị kẹt trong mũi và cổ họng. Ngoài ra, còn do căn bệnh có tên vách ngăn bị lệch, căn bệnh ở đó sụn làm nhiệm vụ tách mũi thành hai phần lại bị sự cố dẫn đến làm trệch đường lưu thông của đờm.

Bệnh có quá nhiều đờm trong cổ họng thường xuyên gây khó chịu và đôi khi còn chảy máu nhẹ, nó còn liên quan với các triệu chứng khác như: đau cổ họng hay viêm họng.

Vài cách phòng tránh và chữa trị

Đối với bệnh có quá nhiều đờm trong cổ họng người ta có thể dùng thuốc thông mũi, thuốc xịt mũi, thuốc nhỏ mũi và các loại thuốc long đờm. Nếu có nhiều đờm mà do dị ứng hoặc nhiễm trùng thì có thể điều trị bằng thuốc kháng histamine. Trong trường hợp bị nhiễm trùng, các bác sĩ thường kê đơn thuốc kháng sinh. Ngoài thuốc tây, để điều trị bệnh có quá nhiều đờm trong cổ họng người ta có thể áp dụng một số loại thuốc cổ truyền dưới đây:

Tinh dầu: có tác dụng loại bỏ đờm dễ dàng bằng cách massage với các loại tinh dầu xoa trên ngực và cổ họng. Cách làm như sau: trộn một muỗng canh dầu hoa oải hương hay tinh dầu bạc hà và húng tây, với hai muỗng canh dầu ôliu và xoa lên cổ họng và ngực của người bệnh. Thủ thuật này có tác dụng nới lỏng đờm tích trong cổ họng, giúp ho và dễ thở bằng đường mũi.

Trà thảo dược: uống các loại trà thảo dược nóng như trà chanh hoặc trà hoa cúc pha thêm chút mật ong có thể giúp long đờm, thoát đờm một cách tự nhiên, riêng mật ong có tác dụng giảm kích thích, giảm đau. Các loại trà dược là nguồn cung cấp chất chống oxy hóa và giúp tăng cường hệ miễn dịch cũng như có tác dụng kháng viêm.

Tỏi và gừng: cả hai loại thực phẩm này đều có tác dụng kháng viêm và long đờm. Vì vậy, nhai vài lát gừng nhỏ sẽ có tác dụng tức thì. Riêng tỏi là một loại kháng sinh tự nhiên rất tốt, mỗi ngày nên ăn 5, 6 nhánh tỏi sẽ giúp ngăn ngừa viêm nhiễm.

Súc miệng nước muối: súc miệng nước muối có tác dụng giảm viêm và làm dịu họng, làm nóng vùng cổ họng và cuối cùng giúp hóa lỏng chất nhầy nhanh. Có thể bổ sung dầu bạch đàn vào nước nóng để tạo hơi xúc miệng cũng có tác dụng giúp long đờm nhanh.

Uống ít nhất 8 ly nước mỗi ngày để nới lỏng đờm và chất nhầy.

Thổi mũi thường xuyên để ngăn chặn đờm chảy vào trong.

Hít thở trong hơi nước như trong bồn tắm, sông hơi hoặc tắm nước nóng sẽ giúp thở dễ và long đờm nhanh.

Hạn chế tiếp xúc với chất kích thích có trong chất tẩy rửa gia dụng, sơn, hóa chất hoặc khói thuốc lá.

Nên ăn thức ăn cay, cải ngựa hoặc ớt để giúp dễ thở và long đờm.

Bỏ thuốc lá, bởi khói thuốc kích thích cổ họng và làm cho tình trạng hô hấp thêm trầm trọng.

Tránh tiêu thụ các loại thực phẩm như sữa, thực phẩm chiên nướng, nhiều đường, nhiều mỡ làm tăng sản xuất chất nhầy.

Ngoài các cách làm nói trên mọi người có thể tăng cường bài tập cho vùng ngực và phổi như thở sâu. Sẵn sàng ho và hắt hơi nếu có thể để thoát đờm ứ trong vòm họng. Uống trà nóng như trà bạc hà, trà chanh, cháo gà cho nhiều hành và rau thơm. Sử dụng các loại thảo dược như: rau thơm, cỏ cà ri, cam thảo và cây xô thơm... có tác dụng giúp thoát thải đờm dễ dàng. Riêng nhóm phụ nữ mang thai nên tránh dùng cam thảo và cây xô thơm, bởi chúng làm tăng nguy cơ sảy thai. Áp dụng chế độ ăn uống khoa học, cân bằng và điều độ. Những người mắc bệnh dị ứng thức ăn thì nên tránh xa những loại thực phẩm không hợp dễ gây bệnh. Nhóm người già nên bổ sung vitamin C, E và kẽm. Nên duy trì môi trường sống trong lành, năng vận động, tránh xa cuộc sống tĩnh tại, nằm nhiều và ngồi nhiều.